Ik neem je mee op onze reis die we deze maand maakten in een bloedheet Piemonte. Het waren niet de iconen die ons het meest raakten, maar de kleine parels. De onbekendere druivenrassen van onze garagiste-producenten. Ze maken slechts zeer weinig flessen van exceptioneel hoge kwaliteit. Echte must-haves.

We beginnen onze reis steevast in het noorden van de regio. Het eerste bezoek was aan Francesco Brigatti in de Colline Novaresi. Francesco maakt slechts 30.000 flessen per jaar en in 2024 was dat nog maar de helft, door het moeilijke seizoen.

Zijn wijngaarden liggen op een steenworp van elkaar, maar op totaal verschillende bodems. De Mötziflon-wijngaard (“heuvel van de zingende vogels”) bestaat uit zware klei met een hoge zuurgraad. De Mötfrei-wijngaard (“heuvel van de porcini”) bestaat uit ijzerhoudend zand, klei en slib. Dat verschil proef je haarscherp in zijn Nebbioli, die hij naar deze heuvels heeft vernoemd. De kleibodem geeft kracht en rijkdom; de zandbodem juist mineraliteit en elegantie.

Maar het meest vielen zijn Uva Rara en Vespolina op. Inheemse rassen uit dit gebied. De Uva Rara doet denken aan een iets donkerdere Loire-wijn of een Gamay uit de Bourgogne. De Vespolina is compleet eigen: een peperige, stoere druif die wijnen oplevert die helder rood, licht en elegant zijn, boordevol specerijen en pepertonen. Een fascinerend glas en helemaal in lijn met de trend van lichte rode wijnen. Hij doet in de verte denken aan de Pelaverga-druif uit Verduno (Barolo).

Na dit prettige begin reden we door naar de motor achter de opleving van Noord-Piemonte: Cristiano Garella. Cristiano is als een soort Obelix op zijn twaalfde in een vat wijn gevallen, en sindsdien heeft hij superkrachten. Al is hij fysiek de complete antithese: een klein, pezig mannetje. Maar de superkracht is er wel degelijk. Als kind hielp hij al zijn opa in de wijngaarden. Daar waren tijdens het werk twee dingen te drinken. In de zomer warme wijn en in de winter koude. Pedagogisch misschien wat discutabel, maar de wijn zit hem letterlijk in het bloed.

Hij is consultant voor talloze cantina’s in Noord-Piemonte, maar samen met zijn beste vriend Giacomo Colombera runt hij ook het domein Colombera & Garella. Hier zoeken ze de grenzen op van wat er mogelijk is in dit wonderschone deel van Piemonte.

Nog niet zo heel lang geleden was dit gebied zelfs beroemder dan Barolo. Het stond vol wijngaarden, tot het klimaat te koel werd voor kwaliteitswijnbouw. Maar de opwarming van de aarde heeft ook positieve bijwerkingen: hier kun je nu weer prachtige, gebalanceerde wijnen maken.

De bodemsamenstelling is hier totaal anders dan in Barolo of Barbaresco. Colombera & Garella maken wijn in Lessona en Bramaterra. In Lessona vind je vooral zand dat geeft elegantie. In Bramaterra zijn de bodems deels vulkanisch met veel porfier dat zorgt voor dieper aardse tonen.

De wijnen zijn grotendeels gebaseerd op Nebbiolo (Lessona is zelfs 100%). In Bramaterra mag maximaal 85% Nebbiolo worden gebruikt, de rest moet worden aangevuld met Vespolina en Croatina. Cristiano en Giacomo zijn niet dol op Croatina, dus die voegen ze slechts in homeopathische dosis toe. De rest is Vespolina – die peperige schoonheid die we eerder al proefden.

Bij dit bezoek sprong vooral hun nieuwe Nebbiolo “Pian di Pue” eruit. Wat een waanzinnig pure wijn. Zo floraal, zo veel spanning. Geel fruit, rozeblaadjes, kruiden, energie. Ik kan niet wachten tot hij in Nederland is. Nieuw is ook hun wijn uit een historische wijngaard in het dorp: Cavazucchi. Die maken ze van 100% Nebbiolo. Omdat dat niet mag binnen de regels van Bramaterra, valt hij buiten de DOC – maar hij is prachtig.

Met tranen nog in de ogen reden we naar Biella – een stad waar de tijd ergens in de jaren 80 lijkt te zijn blijven stilstaan. Een mooie plek. En misschien nog belangrijker: Giacomo heeft er een geweldige wijnbar. Vol dwarse én beroemde flessen. Daar moet je heen.

Luca Ferraris

De volgende dag begonnen we in Castagnole Monferrato bij Luca Ferraris, oftewel Mr. Ruché. Ruché is de naam van het druivenras dat Luca’s hart gestolen heeft. Halverwege de twintigste eeuw was het ras vrijwel verdwenen. Het beetje dat nog over was, werd doorgaans geblend met andere druiven, zoals Barbera.

Don Giacomo Cauda, pastoor van de lokale kerk in Monferrato en gepassioneerd hobby-wijnmaker, ontdekte oude stokken Ruché in een wijngaard. Rond 1970 besloot hij er een eigen wijngaard mee aan te planten. Hij was daarmee de eerste die een pure Ruché produceerde, en wist ook andere wijnmakers te overtuigen om hetzelfde te doen.

Luca Ferraris begon begin 2000 met wijn maken op het familiedomein, dat tot dan toe druiven leverde aan de lokale coöperatie. In 2016 kreeg hij de wijngaard van Cauda in handen. Inmiddels maakt Luca vier verschillende Ruché-wijnen. Daarmee laat hij zien hoe veelzijdig de Ruché-druif is. Het is een zeer aromatisch ras, dat hij door middel van een zachte persing en voorzichtige extractie tot grote hoogte weet te brengen. Van een sappig, geurend instapmodel tot een geconcentreerde riserva – Ruché kan het allemaal.

Vicara

Vicara is ontstaan uit een samenwerking tussen drie families: de Visconti, Cassinis en Ravizza. Die samenwerking kwam tot stand in de jaren ’80 van de vorige eeuw. Door hun krachten te bundelen konden ze elkaar ondersteunen en kosten besparen – geen overbodige luxe, want Monferrato was destijds geen regio waar je gemakkelijk geld verdiende met wijnbouw.

Tegenwoordig is het bedrijf volledig in handen van de familie Visconti, meer bepaald van Giuseppe Visconti. Deze jonge, bescheiden graaf heeft het domein de afgelopen jaren omgevormd tot een kwaliteitsproducent. Van de beste percelen maakt hij zijn eigen wijnen; de rest van de druiven verkoopt hij aan de coöperatie.

Zoals Luca Ferraris gevallen is voor Ruché, zo is hier de lokale held de Grignolino-druif bekend om zijn stoere, peperige wijnen. Giuseppe maakt er verschillende versies van: een geweldige rosé spumante, zijn .G, en het vlaggenschip Ucceletta.

Voordat Barolo en Barbaresco met de eer gingen strijken, werd Grignolino geschonken aan de Europese hoven en had het een vooraanstaande reputatie. Giuseppe doet er alles aan om die reputatie te herstellen.

499

De cantina van 499 is niet veel groter dan een garage. Dit microdomein, geleid door Mario Andrio en Gabriele Saffirio, produceert zo’n 15.000 flessen per jaar – stuk voor stuk juweeltjes.

Het zwaartepunt ligt bij Moscato, die ze uiteraard uitbrengen als Moscato d’Asti, en bij het rode ras Freisa, een verwant van de Nebbiolo. Freisa geeft wijnen met donkerder fruit, maar met een vergelijkbaar rijpingspotentieel. Jong zijn ze al heerlijk drinkbaar.

Mario heeft de afgelopen jaren zijn ‘recept’ voor Freisa steeds verder verfijnd. Blind geproefd is het kwaliteitsverschil met grote Nebbiolo’s nauwelijks nog te onderscheiden. Misschien is de Freisa ietsje meer ontspannen, en van de bitters die je soms bij Freisa tegenkomt is in de wijn van 499 niets terug te vinden. Deze man straalt direct door naar de top.

Nino Costa

Het domein van Nino Costa is inmiddels in handen van zijn zoon Alessandro. Die heeft het slapende domein in de Roero wakker geschud met een onconventionele benadering.

Aanvankelijk werkte Alessandro nog zij aan zij met zijn vader. Ze maakten degelijke wijn, maar niets bijzonders. Toen zijn vader zich terugtrok, besloot Alessandro het roer om te gooien en wijnen te maken die meer aansloten bij zijn eigen persoonlijkheid.

Alessandro is breed geïnteresseerd, reist graag de wereld over en laat zich graag inspireren door nieuwe ideeën. Zijn wijnen hebben dan ook enorm aan intensiteit en energie gewonnen. Het plezier spat ervan af. Ze zijn makkelijk drinkbaar en geven direct veel voldoening.

De Roero is het wijngebied rondom de stad Canale, boven de rivier de Tanaro. De bodem bestaat hier voornamelijk uit zand, met daaronder een diepe mergellaag. Het witte druivenras Arneis voelt zich hier bijzonder thuis en kan er tot grote hoogte stijgen.

Daarnaast maakt Alessandro een speelse Nebbiolo, de Cabora, en sinds kort – van de wijngaarden van zijn oom – een Alta Langa Metodo Classico. De regels voor deze spumante behoren tot de strengste van Italië: de wijn moet gemaakt zijn van minimaal 95% Chardonnay of 95% Pinot Noir, en na de tweede gisting op fles moet hij maar liefst 30 (!) maanden op de lie rijpen. Dat geeft de wijn breedte en complexiteit, vulling en lengte.

Luigi Boveri

In het oostelijke deel van het Monferrato-gebied ligt Luigi Boveri in de Colli Tortonesi. Hier vind je Barbera én de witte koningin: Timorasso. Dit druivenras was bijna uitgestorven, maar gelukkig waren er enkele protagonisten die het van de vergetelheid redden. Luigi Boveri is een van hen.

Door de jaren heen is hij steeds verder op zoek gegaan naar verfijning en elegantie in zijn wijnen. Timorasso kan nogal pompeus worden als je te laat oogst of de opbrengsten te sterk beperkt. Luigi zoekt juist naar concentraat en diepgang, maar ook naar transparantie.

Zijn nieuwste project – de wijngaard Bourg, inmiddels tien jaar oud – heeft een noordelijke expositie. Boveri zag de klimaatverandering al vroeg aankomen en handelde daarnaar. Toen hij deze wijngaard aanplantte, werd hij voor gek verklaard. Maar inmiddels, met de eerste oogsten binnen, blijkt het een schot in de roos.

Ook zijn Derthona Timorasso en supercru Filari di Timorasso zijn indrukwekkende wijnen. De Derthona drink je ter kennismaking; de Filari leg je nog een paar jaar weg in je kelder.

Wil je enkele van deze onbekende, maar unieke en heerlijke wijnen uit Piemonte proeven die wij op onze laatste wijnreis hebben ontdekt? Probeer dan onze “Piemonte Pareltjes wijnbox”.